gwiazdosz
Gwiazdosz potrójny (Geastrum triplex) jest interesującym grzybem z Czerwonej listy roślin i grzybów o statusie gatunku w Polsce wymierającego (E)… który od października tego roku został wycofany z listy krajowych gatunków chronionych! Nie wiadomo z jakiego powodu gwiazdosz przestał być w Polsce ściśle chroniony: czy dlatego, że został już uznany za wymarły (i spokój?), czy dlatego, że stał się tak pospolity? Ciekawe jest, że za gatunek zagrożony jest dalej uznawany m. innymi na Litwie i Finlandii… wiadomo, u nas dziczy więcej?
Poza gwiazdoszem potrójnym jest u nas także g. frędzelkowany (G. fimbriatum) i g. rdzawy (G. rufescens), które są nieco mniejsze.
Na ładny osobnik gwiazdosza potrójnego natrafiłem 14.12.2014 r. w pobliżu turystycznego szlaku (zielonego) wiodącego ze Sromowców Niżnych na Koronę (Trzy Korony) w Pieninach. Oznaczenie gwiazdosza nie jest całkiem proste i dziękuję za merytoryczne wsparcie prof. Andrzejowi Chlebickiemu, który wracając z poszukiwań barwinka (Vinca minor) w rezerwacie Biała Woda w Małych Pieninach, spotkał się z nami w terenie. Interesujące jest, że okaz tego bardzo oryginalnego z wyglądu (w każdej fazie rozwoju) grzyba znalazłem na wysokości około 700 m n.p.m. Stanowisko to jest zapewne dobrze znane w Pienińskim Parku Narodowym, ale warto o znalezisku wspomnieć, bo w całej Polsce znamy takich miejsc kilkanaście? Gwiazdosz wydaje się być związany z drzewami: bukiem lub dębem. W Pieninach oczywiście znalazłem go w lesie bukowym, ale na nizinach i poza zasięgiem buka, grzyb ten korzysta z sąsiedztwa dębów, krewniaków buka.
Wspomniałem o interesującym wyglądzie gwiazdosza i poza okazem dorosłym (na fotografii A.Ch) na uwagę etnobotaników zasługuje szczególnie postać młodociana tego gatunku. W pierwszej fazie jest to twór przypominający jajo o lekko poszerzonej podstawie i średnicy dochodzącej nawet do 5 cm! Takie „jajo” po jakimś czasie ciemnieje i pęka do połowy wysokości na kilka ramion, tworzących coś w rodzaju gwiazdy z resztą „jaja” w środku. Kiedy to się dzieje grzyb może mieć nawet kilkanaście cm średnicy i wygląda naprawdę intrygująco. Na dodatek, w odróżnieniu od innych gatunków, gwiazdosz potrójny wykształca poza obowiązkową gwiazdą, coś co przypomina kołnierz czy falbankę…Wiele opowieści ludowych o tzw. „jajach węża” napotykanych w lesie, dotyczy właśnie tego grzyba (czasem także młodego sromotnika) i wcale się nie dziwię, że spotkanie z gwiazdoszem dawało taką pożywkę dla wyobraźni. Ten aspekt etnobiologiczny plus aktualne roszady z ochroną i brakiem ochrony czynią gwiazdosza prawdziwa gwiazdę pośród interesujących grzybów możliwych do znalezienia w Karpatach.