Mam nadzieję, że kiedy długo się nie pojawia kolejny wpis, to Rozumiecie, że powodem nie jest brak, a obfitość – dużo pracy i wyjątkowo (?) dużo tematów. Kilka komunikatów na początek, które są konieczne, a i pora roku skłania do przemyśleń i zaplanowania zmian. Pierwsza zaplanowana zmiana, to połączenie moich wiadomości do Was z blogów: etnobotanicznie.pl i biotoplechnica.eu w jedno miejsce. Będzie to poszerzony o zasób wpisów z „etnobotanicznie” blog http://www.biotoplechnica.eu  Przeglądam wpisy z wielu lat i to prawdziwa książka o roślinach i kulturze, ale też i pewnego rodzaju dziennik, który całkiem ładnie pokazuje jak wszystko zmierzało do miejsca zwanego teraz Biotop Lechnica i górskiej permakultury z kolekcją interesujących roślin. Ta zmiana jest konieczna, a przy jej okazji może uda się zrobić czytelny katalog roślin/wpisów z „etnobotanicznie”. Jest w tym trochę chęci aby jednak nakłonić do czytania starszych wpisów, bo jest w nich spory zasób inspirujących roślin, sytuacji, książek i ludzi. Proponuję łatwą praktykę, szczególnie tym, którzy od niedawna czytają moje wpisy na wspomnianych blogach… Jeżeli czytacie nowy wpis, to kliknijcie na jakikolwiek miesiąc w roku 2014 lub 2015 … i zobaczcie co tam się znajduje?! Moje wpisy traktuję jako kontynuację wieloletniej aktywności etnobotanicznej, permakulturowej, moich i naszych z A. książek, czasem także materiału wydanego na płytach, sporów, przyjaźni i rozwiewających się jak sen znajomości. 🙂 Jeżeli więc, wiosną czy wczesnym latem nie znajdziecie w sieci http://www.etnobotanicznie.pl, to nie wpadajcie w przygnębienie 🙂 i swobodnie szukajcie zasobów na http://www.biotoplechnica.eu

Drugi komunikat, dotyczy naszego zina – The Diggers Morning : Radykalny Herbalizm / Permakultura / Dzikie Bycie. Przygotowujemy numer 4 pełny interesujących materiałów. Będzie w nim materiał nt. permakultury w postaci zestawienia 4 krótkich materiałów jakie opracowywałem dla 4 spotkań otwartych pt. Permakultura. Przeciw Globalnej Katastrofie. Można ten materiał traktować jako kurs podstawowy nt. projektowania i technik permakulturowych w bardzo autorskim, moim ujęciu. Do tego dodamy opis naszych filmów jakie Wytwórnia SPITZENBERG STUDIO wyprodukowała przez ostatnie 4 lata. Przypominam, że poza filmem Śmierć   filmy możecie zobaczyć jedynie podczas autorskiej prezentacji. Powoli tego rodzaju prezentacje są organizowane także z Waszej inicjatywy. Pokażę też w osobnym tekście ilustrowanym fotografiami z Biotopu i na szerszym tle kulturowym, system oszczędnego nawadniania OLLA i kilka prostych i praktycznych rozwiązań wzbogacających nasze praktyki ogrodnicze. Będzie też przegląd ważnych książek… oraz notki na temat tekstów i publikacji jakie powstały w ostatnim roku z udziałem Biotopu Lechnica. Zin jest wydawany w formie papierowej i należy go sobie zakupić przy okazji wielu naszych spotkań publicznych lub w Biotopie, albo w specjalnych sytuacjach można też zamówić do wysyłki. Nowy numer zina startuje w połowie lutego 2020 roku podczas spotkania daleko od Biotopu…

Trzeci komunikat dotyczy warsztatów terenowych w 2020 roku… Dobra wiadomość, to ta, że będę je prowadził i postaram się podać terminy i tematy w styczniu. Poza permakulturą i etnobotaniką, co w Biotopie bardzo naturalnie splata się ze sobą, ze względu na charakter naszego ogrodu i okolicy, a także budowaną powoli kolekcję roślin ważnych ze względów ich niezwykłych właściwości, biologi i obecności w kulturze ludzkiej, zastanawiamy się nad nurtem spotkań i warsztatów nastawionych na kulturę alternatywną w kontekście katastrofy ekologicznej jaka nieuchronnie nadciąga. Nie wszystkim odpowiada obojętne i bierne czekanie… mam nadzieję?!

A teraz już do świata roślin… to zawsze jest takie uwalniające i oczyszczające doświadczenie! Dzisiaj mam dwie niezwykłej urody i siły rośliny! Pierwsza z nich to oman Inula racemosa  w Ajurvedzie nazywany – PUSHKARAMULA (a proszek z jego korzeni to Punarnava Manolur), w Tybecie znany jako Tsarong albo Tsewang.

Zobaczcie jaka wielka i piękna jest ta roślina, wszystkie foty z Biotopu Lechnica w drugim roku uprawy.

W Tradycyjnej Medycynie Chińskiej oman ten znany jest jako – oman z prowincji Syczuan. Dalej zaczyna się jednak dość charakterystyczny galimatias… którego nawet ogólnopolski zielarski Guru R. 🙂 nie rozwiąże zbyt szybko, a w praktyce – jak przypuszczam, wcale. Otóż w zasobach aptecznych w Chinach są trzy podstawowe specyfiki przypisywane omanowi I. racemosa. Chuan Mu Xiang to oman chiński z Syczuanu, Mu Xiang – to specyfik z korzeni dwóch zupełnie innych gatunków roślin (Aucklandia i Saussurea), a Tu Mu Xiang to korzeń omanu Inula hellenium.

Zebrałem uważnie wszystkie kwiaty i mam sporo nasion Inula racemosa, a według tego co wiem od bardziej doświadczonej osoby, od której roślinę (w formie kawałka karpy korzeniowej) dostałem, całkiem dobrze się rozwija z wysianych nasion.

Wymagania tej rośliny to sporo miejsca, podmokłe stanowisko i najlepiej w środkowej części ogrodu, aby roślina nam nie „uciekła” z ogrodu. KTO z Was ma ochotę spróbować z omanem…? Wymienię za nasiona, bulwy itp. ciekawych roślin z Waszych upraw. Piszcie na adres mailowy: marek.styczynski@gmail.com

Druga roślina na dzisiaj, to róża z podobnej strefy (rośnie powyżej 1500 m do 4000 m n.p.m. w Himalajach, Tybecie, a moi przyjaciele odwiedzający Laddakh w Indiach są w tej róży zakochani. Jej wielkie, obsypane różowawymi kwiatami krzewy, pośród surowych, bezdrzewnych pustkowi górskich robią wrażenie. Róże te widywałem w Nepalu, ale tam przegrywała u mnie z innymi gatunkami roślin i bardzo się ucieszylem, że po latach uważni ludzie, zwracający uwagę na otoczenie w Laddakhu przywieźli kilka owoców tej róży. W Biotopie Lechnica z owoców wydobyłem nasiona, bardzo dużo nasion (ilość nasion była niezwykła, to pewnie przystosowanie gatunku do trudnych warunków środowiskowych) i wysiałem w foliowej „szklarence”. Róża nadspodziewanie dobrze wzeszła, ale bałem się zimna i siewki przekazałem w zawodowe ręce Piotra, który kilka dni temu pokazał mi fantastyczny widok. Mam w Biotopie pewien zapas i zobaczymy jak bardzo róża ta jest plastyczna, ale na wszelki wypadek, następna partia zostanie wysadzona w dużej, zawodowej szklarni. Poza darczyńcami, ktorych ogród pomieści wiele róż z Laddakhu, będzie na wiosnę (mam taką nadzieję!!!) trochę sadzonek do rozdania w dobre ręce…. wymiana jak wyżej!

Na koniec tego wpisu, pochwalę się takim oto dyplomem… Było mi bardzo przyjemnie, bo wręczenie dyplomu i pamiątkowego medalu miało miejsce przy okazji mojego proszonego wykładu dla pracowników i studentów UR w Krakowie. Cieszę się najbardziej z tego, że udało się u samego źródła przekonać do permakultury. W 2019 roku pierwszy student UR w Krakowie, obronił pracę inżynierską z podstaw permakultury! To był znacznie ważniejszy i przełomowy moment, a dyplom tylko potwierdza, że warto rozmawiać z mądrymi ludźmi.

Napis na dyplomie nie jest krzywy, to wina mojej fotki…

W poprzedniej relacji opisałem 4. Etnobotaniczną Wyprawę Biotopu Lechnica w Białe Karpaty. Przewodnim motywem była – jarzębina domowa Sorbus domestica, tradycyjnie związana z Morawami, a w ich obrębie – Białymi i Małymi Karpatami. Jarzębina domowa w Czechach nazywana jest „oskerusza” , a na Słowacji „oskorusza”, proponuję aby posługiwać się nazwą OSKORUSZA, bo jest krótsza niż „jarzębina domowa” i odwołuje się do najbliższego, naturalnego centrum pochodzenia.

Celem jaki sobie sam postawiłem, było przywiezienie chociaż kilku owoców (chociażby z targu) i pozyskanie z nich pestek do wysiania w Biotopie, ale nieśmiało ( i śmiało z pomocą gmaila…) planowałem zakup sadzonek! Można by napisać, że „mieliśmy szczęście”… gdyby nie to, że ciągle pamiętam o tym jak przez dwa ostatnie lata szukałem dobrej literatury i konkretnych ludzi z Białych Karpat, którzy znają się na „oskoruszy” … Pamiętam także ripostę Bruce Willisa, na uwagę młodego dziennikarza o tym, że patrząc na jego karierę, można uznać, że miał w życiu szczęście. Willis powiedział: szczęście, to jest wtedy gdy skończy pan czterdziestkę i nie jest pan łysy… reszta to bardzo dużo pracy i odrobinę talentu. Wyprawy dla mnie zaczynają się wiele miesięcy (a nawet lat) wcześniej i ten czas jest równie fascynujący, a przy tym mniej przypadkowy.

Tak czy siak, udało się nam (?!) zabrać ze sobą 9 sztuk sadzonek. Nasza ekipa jest naprawdę wspaniała i nadsyłane relacje z sadzenia drzewek były dla mnie wielką radością!

Pierwsza, drzewka posadziła Madzia! I to jak! Piękny dołek, mocne zabezpieczenie przed rozmaitymi miłośnikami nowalijek … a do tego rodzinnie, bo trzy pokolenia kobiet zadbały o jarzębinę z daleka! Przy tym pojawiły się interesujące tropy relacji rodzinnych… Jarzębina ma swoje stanowisko na wysokości trochę ponad 600 m n.p.m. we wsi Krzeczów i w dolnej części masywu Małego Lubania. Wysoko i raczej zimno, ale przy tak gorącym przyjęciu … jest pewnie szansa!

Następnymi pionierami oskoruszy w Polsce była Bożena i Marek. Ładne miejsce, ale maksymalnie trudne dla tego gatunku, bo to ponad 700 m n.p.m. i do tego w zimnych Gorcach, chociaż stok o wystawie południowo-wschodniej. Czy jest szansa?  Wiedząc, że poza trudnym mikroklimatem jest tam cała ekipa miłośników zgryzania wszystkiego co nowe … będzie trudno! Na pociechę dodam, że w ramach eksperymentu, podobnego do naszego, wysadzono sadzonkę oskoruszy na wysokości 970 m n.p.m. na kopule szczytowej Vlkej Javoriny w Białych Karpatach!

Artur i Viola, wraz z rodzinną Ekipą, posadzili jarzębinę domową w znacznie bardziej łaskawym miejscu dla tego gatunku, bo na Śląsku. To pewnie najbliższe geograficznie miejsce dla przywiezionych z Moraw sadzonek oskoruszy.

Moje sadzonki oskoruszy pozostały na Słowacji, ale w miejscu bardzo oddalonym od Moraw i na wys. około 550 m n.p.m. z widokiem na cieplejsze (od Tatr) Pieniny… Skupiłem się na mulczowaniu starym sianem i ukryciu sadzonek przed moimi uporczywymi zgryzaczami…, a poza sarnami i jeleniami, ostatnio odkrył dla siebie permakulturę także zając! Tak dobrze zamaskowałem moje trzy sadzonki, że nie mogłem pokazać tego na fotkach, bo nie byłoby ich widać. Preferuję materiały organiczne i sadzonek nie palikowałem. Podpowiadam, ze tam gdzie chcę ukryć nowy zapach jaki może zwabiać smakoszy, do okrycia dodaję kilka garści mocno aromatycznych suchych i zmarzniętych nagietków.

Piotr, który podobnie jak Artur, ma największe szanse na pomyślną uprawę oskoruszy, bo miejsce w Niepołomicach ciepłe i osłonięte, postanowił sadzić na wiosnę. Relację zatem uzupełnimy około kwietnia!? Najdalej wędruje sadzonka zakupiona przez Asię… dzisiaj będzie najprawdopodobniej w Londynie! O ile dobrze zniesie trudy podróży, to jej szanse są bardzo wysokie!

Według poważnych źródeł oskorusza na dzisiejszej Słowacji (w rejonie Moraw – od Dunaju przez Małe Karpaty i Białe Karpaty) była obecna już ponad 2, 5 tysiąca lat temu (!) w czasach pojawiania się i późniejszej ekspansji Celtów. Jak twierdzi Charles Etienne ( 1577 r.), pierwsze owocowe wino na obszarze Europy wyrabiane było z oskoruszy. Termin „corme” opisuje fermentowany napój wyrabiany głównie z oskoruszy… a przypomnijmy, że „cormier” (drzewo oskoruszy) pochodzi z celtyckiego „curmi” czyli fermentowanego napoju (kwaśne wino i piwo). Dlatego, warto zweryfikować opisy zasięgu tego gatunku w większości książek o drzewach. Największa oskorusza na świecie rośnie na Słowacji i w 2013 roku miała 5,03 m obwodu, najstarsza oskorusza na Słowacji ma więcej niż 400 lat, a inna, rosnąca w czeskiej części Białych Karpat ponad 470 lat!

Słowacy i Czesi mi zaimponowali, bo od 1990 roku wysadzili na Morawach znacznie ponad 10 000 drzewek jarzębiny domowej. Na szacunek zasługuje też Ich realistyczna prognoza – z 10 tys. do wieku 20 lat (początek owocowania) dożyje 10 procent, pozostanie więc pewnie 1 tysiąc dorosłych drzew, z nich wieku 100 lat dożyje jedynie 1/3 … więc jedynie 300 drzew będzie ozdobą krajobrazu i źródłem owoców w przyszłości. Słabo i nie całkiem pewnie? Pewność można uzyskać jedynie nic nie sadząc…

Przykład oskoruszy pokazuje szerszy problem, który zaryzykuję opisać jako słabe rozpoznanie etnobotaniczne Europy Środkowej. Być może moje studia nad oskoruszą i nasza wspólna wyprawa wydają się zaledwie muśnięciem tematu, ale badania naukowe i projekty wspomagane dużymi pieniędzmi, to jedna rzecz, a osobiste poznanie, docenienie i zaprzyjaźnienie się z tak interesującym drzewem, to całkiem inna sprawa. Gdyby ktoś chciał pomyśleć o etnobotanice jako znakomitym kluczu do prawdziwego poznania kultury ludzkiej, to nudne muzea z tymi wszystkimi martwymi gablotami, zamienilibyśmy we wspaniałe ogrody uczące wszystkimi zmysłami, a do tego z pożytkiem dla przyszłości. Dobrym przykładem tego, że my sami przystajemy na tę systemową niewiedzę, jest słynny w Polsce (a z pewnością w Małopolsce) rejon zwany Ziemią Łącką. Pomiędzy pierwszymi wzmiankami o tym, że suszone owoce z tego obszaru były spławiane Dunajcem i Wisłą do Gdańska i wędrowały dalej po Europie, a do bólu schematycznymi opisami jak to miejscowy wikary, kazał grzesznikom sadzić śliwy (czasem jest to nauczyciel, a ostatnio nauczyciel i ksiądz…), istnieje luka na kilkaset lat… Tak więc nikogo nie obchodzi, jakie to owoce i z jakich sadów, spławiano 300 lub może nawet 400 lat przed „zakładaniem” łąckich sadów…

A tu dla dodania entuzjazmu moja fotografia (2015) owoców jarzębiny domowej z Sycylii, prawda, że piękne! Warto wiedzieć, że są dwie główne formy kształtu owoców – gruszkowate i jabłkowate (okrągłe), na Sycylii najwidoczniej trafiają się te drugie, podobne do widzianych (i próbowanych) przez nas na Słowacji!

Kolejna, czwarta już Etnobotaniczna Wyprawa Biotopu Lechnica, miała nas zaprowadzić na Południowe Morawy, do regionu gdzie rośnie (i jest doceniana) -oskeruše – jarzębina domowa Sorbus domestica. Na ten gatunek zwracałem uwagę wielokrotnie we Włoszech (od Genui po Sycylię), w Słowenii i Austrii, a kilka lat temu napotkałem także, pełne entuzjazmu opisy tego drzewa pochodzące ze Słowacji i Czech. Okazało się w ten sposób, że to gatunek nie tylko, że nie ograniczony do strefy śródziemnomorskiej, ale może nawet rodzimy dla ciepłych stoków Białych i Małych Karpat!

W popularnym przekazie jarzębina (jarząb) domowy to daleki, ciepłolubny i „egzotyczny” kuzyn jarzębiny, znanej nam z całej Polski. Morawy, a szczególnie ich południowa część, to region zasiedlony przez długi czas przez Celtów. Wykopaliska archeologiczne w granicznym dla Białych Karpat – Puchowie, posłużyły do stworzenia terminu „kultura puchowska”, którą opisuje się te odlegle czasy. Plemiona celtyckie słynęły z wielu umiejętności i kultury, a ich wysoki poziom gospodarowania ziemią i ogrodnictwa, został odtworzony na tym samy poziomie na ziemiach, które opuścili dopiero po 400 latach od ich zniknięcia. Tak jak winorośl, którą na stokach Małych i Białych Karpat Rzymianie zastali z rozczarowaniem (bo starali się „przykryć” swoją agresywność i złe zamiary, bajdą o wybitnej kulturze jaką nieśli Europie…), tak być może domowa jarzębina rosła na tym obszarze w najlepsze.

Według inwentaryzacji na terenie Małych i Białych Karpat rosną okazy jarzębiny domowej o wieku: 530 lat (Małe Karpaty), 470 lat (Białe Karpaty), 400 lat (Białe Karpaty) …  i kilka innych o wieku ok. 300 lat! Drzewa tego gatunku owocują po około 15-30 latach od posadzenia i można się tylko domyślać, że o ile to nie są przedstawiciele pierwszego pokolenia w opisywanym regionie ( a raczej tak nie jest), to historia obecności jarzębiny domowej sięga minimum kilkaset lat. Słaba znajomość jarzębiny domowej w Polsce może dziwić, bo drzewo jest najplenniejszym drzewem owocowym Europy (daje do 1000 – 1200 kg z jednego dorosłego drzewa) i zasługuje na większe zainteresowanie niż aronia czy aktynidia (mini kiwi), które z takim oddaniem i wytrwałością polecane są pod polskie strzechy… 🙂

Kluczem do uprawy jarzębiny domowej jest w dużej mierze klimat (ciepło), ale także gliniasta gleba, no i posiadanie banku nasion, a więc starych, owocujących drzew. Ciepło nadchodzi wraz ze zmianą klimatu, a bank nasion jest o 200 km od polskiej granicy…

Sadzonki oskeruše mogą być klasycznie uzyskane z nasion, ale obecnie sporo pracuje się nad szczepieniem, co daje skrócenie czasu oczekiwania na pierwsze owocowanie o połowę, a czasem więcej. W wielkim skrócie: trzeba z jarzębiną domową zacząć pracować.

Owoce oskeruše są stosunkowo duże – te które zebraliśmy podczas 4.EWBL miały około 2,5 – 2.7 cm średnicy i długości (mieliśmy do czynienia wyłącznie z okrągłymi owocami), ale spotyka się owoce większe  i na Sycyli bywają długie na ponad 4 cm. Zmienność kształtu owoców (wyróżnia się 6 typów), który oscyluje pomiędzy okrągłym, a gruszkowatym, nie jest jedyną zmiennością u tego gatunku. W Białych Karpatach pokazano nam kilkanaście drzew pochodzących z tego samego źródła i każde z nich tworzyło własny, indywidualny kształt korony. Może to świadczyć o dużej plastyczności tego gatunku (a przecież jarzębiny u nas uważane są za drzewa pionierskie), co w dobie zmian klimatu, dobrze rokuje dla prób uprawy poza dotychczasowym zasięgiem gatunku.

W szkółce domowej… siewki, sadzonki, młode drzewka i drzewa owocujące, ale także archiwum… cyfrowe.

Poniżej, zebrane owoce jarzębiny domowej (gatunek ten zrzuca owoce i zbiera się je z ziemi) na moich fotkach.

W jednym owocu znalazłem (próba 14 owoców) od 1 do 4 nasion (pestek).

Liście są ostro piłkowane i umieszczone na długich „ogonkach”, kilkanaście mierzyło około 15- 16 cm.

Jarzębina domowa słynie z dużych, słodkich i aromatycznych (smak gruszkowy?) owoców, ale także z doskonałego drewna, stosowanego do wyrobu przedmiotów, które musiały być odporne na działanie znacznych sił.

W dawnych czasach łączono jej owoce z gruszkami i owocami nieszpułki, jako podstawy do otrzymania aromatycznego zacieru i wina. Oskeruše są znane tak dawno, że wokół nich stworzono rozmaite mityczne opinie, wierszyki, powiedzonka. Jedno z nich mówi:

pić oskoruszowkę to życie, kosztować ją to jest doświadczenie, a opowiadać o niej jest nauką,

a inne proponuje:

pochwalmy to morawskie drzewo, podziękujmy ojcom i dziadkom.

Jarząb domowy jest uprawiany i znany z dzikich form w wielu krajach Europy, ale także wyspowo spotyka się go w Afryce i Azji. Gatunek jest od lat pod bacznym okiem zawodowców i podaje się nawet wyniki jego inwentaryzacji: 50 dorosłych drzew w Luksemburgu, 500 owocujących drzew w Szwajcarii, 500 owocujących jarzębin domowych w Austrii, 6000 w Niemczech, na ok. 10 000 drzew owocujących ocenia się populację w krajach byłej Jugosławii i Grecji. Sporo, bo od 2 do 5 tysięcy ocenia się liczbę owocujących drzew na Węgrzech, w Czechach ma jej być ok. 1, 5 tysiąca, a na Słowacji rośnie ok. 400 dorosłych drzew pośród 2-3 tysięcy młodszych jarzębów domowych. Ostatnio natrafiono na ten gatunek w Turcji, a rośnie też w całych Włoszech, Hiszpanii, Francji, w Danii, w Wielkiej Brytanii żyje na granicy swego zasięgu, jest obecna na Kaukazie i w części Ukrainy.

Opisywane drzewo jest tak fascynującym gatunkiem, że cieszy się wyjątkowo mocnym zainteresowaniem „wtajemniczonych” … i wcale mnie to nie dziwi.

Nie bez trudu pozyskaliśmy 9 sadzonek jarzębiny domowej z jednej z najciekawszych, domowych szkółek (właściciel przyznał się nam, że drzewka jakimi tej jesieni dysponuje są zarezerwowane od miesięcy i to … po 2, 3 razy każde z nich !) i są pewnie już posadzone w Krzeczowie, Hubie, na Śląsku, w Niepołomicach, trzy sadzonki zostaną na Słowacji (Biotop Lechnica), a jedna poleci jutro do Londynu, do jednego z parków społecznościowych. Mam nadzieję na pokazanie fotografii posadzonych sadzonek i informowaniu Was/mnie o tym jak im się wiedzie daleko od Moraw?! 🙂

Nasza wyprawa była rekonesansem na terenach dawnych wpływów celtyckich i kultury winnej, być może starszej od tej roznoszonej na ostrych mieczach Rzymian, ale także obszarze gdzie dotarły fale Wołochów. Nazwy mniejszych regionów – Valaske Moravy czy Slovacko (to region w Czechach w Białych Karpatach, a nie Słowacja)… i nazwy miejscowości bardzo inspirują do układania następnych podróży.

Widok z Trenczyna na Białe Karpaty i samo miasto to osobna opowieść… np. o odnowieniu starego sadu czereśniowego za sprawą inicjatywy społecznej wspartej przez miasto.

Morawy to region gdzie natrafia się na zaczarowane miasteczka, gdzie księgarnie otwiera się już o 9.00 rano… a wszystko nam mówi: musicie wrócić i mieć więcej czasu!

Obelisk upamiętniający budowę ważnej nitki kolei karpackiej stoi na granicy Słowacji i Czech, ale opowiada o regionie, który miał zawsze także swoje własne granice, a bywało, że był bardzo, bardzo rozległy…

Miasteczko Wołoskie Kapelusze (albo Pasterskie Kapelusze) to prawdziwa perełka!

Białe Karpaty sąsiadują z wieloma pięknymi i ciekawymi pasmami górskimi! Urozmaicenie krajobrazowe zastanawia i skłania do układania planów…

Etnobotanika jest doskonałym kluczem nie tylko do układania podróży, ale i do dzielenia się wiedzą… bo uczestnicy naszej eskapady znają bylicę chińską z permakultury Biotop Lechnica, ale to co robi się z nią (w postaci substancji o nazwie moksa, uzyskiwanej w całkowicie alchemiczny sposób) najlepiej wytłumaczy znakomity znawca medycyny chińskiej… to są te momenty, dla których WARTO :-))) !

Innego rodzaju alchemia z Białych Karpat pokazuje jak słabo w Polsce z wiedzą o sąsiednich krajach, o sąsiednich kulturach.

Poza Wołochami, to cywilizacja Celtów intryguje w historii południowej części Moraw.

W słynnej osadzie Havranok pod Tatrami, zakończyliśmy główną część naszej Wyprawy. Całe wzniesienie, na którym zrekonstruowano (odtworzono) osadę Celtów i miejsce kultowe, gdzie najprawdopodobniej rezydował duchowy przewodnik Celtów – druid, porastają bardzo stare bzy czarne, a sąsiednie lasy pełne są buków. Krajobraz jeszcze i dzisiaj powoduje, że siła Natury karmi nas energią i entuzjazmem. Tu doświadcza się tego stanu, który nazywają potocznie – „wiem, że żyję”…

Havranok jest naprawdę ważnym celtyckim śladem, a w pozostałości po druidycznym sanktuarium, gdzie na chwilę przysiadłem, znaleziono m. innymi – fragmenty 43 czaszek wilków, fragmenty 22 czaszek dzikich koni, 39 czaszek dzikich turów, 75 czaszek dzików, 51 czaszek dzikich kozic i owiec… Gdyby ktoś chciał sprawdzić, to proszę – opracowanie: K. Pieta, Keltske osidlenie Slovensko, Nitra 2008.

Uczestnikami 4. Etnobotanicznej Wyprawy Biotopu Lechnica – 18-20.X.2019, były: Bożena, Natasza, Joanna, Małgosia, Madzia, Viola, byli: Marek i Marek, Artur, Piotr. Na FB jest sporo fotografii i filmów umieszczanych tam na bieżąco przez uczestników Ekspedycji, które doskonale uzupełniają tę bardzo okrojoną relację.

Fotografie w tekście – moje, Nataszy i Bożeny. Wykorzystałem w opisie fenomenu Sorbus domestica informacje z opracowania pt. Oskeruše – strom pro novou Evropu (praca zbiorowa) i informacje z pierwszej ręki od dr Mullera, który dał nam przykład wielkiej gościnności, cierpliwości i entuzjazmu! Było też interesujące, gdy Joanna, podczas naszej akcji wieczornej w sadzie z jarzębinami domowymi, kasztanami jadalnymi i innymi drzewami owocodajnymi, kontaktowała się na bieżąco z p.  dr ing. Ladislavem Bakayem z Uniwersytetu w Nitrze, gdzie prowadzi bardzo ciekawe prace sadownicze, m. innymi z jarzębiną domową.

Miłośnicy oskeruše, łączcie się! 🙂