Droga Roślin (6) Wyznania oprzytomniałego działacza

Dla mnie jest jasne, że Paul Kingsnorth zawsze chciał być literatem, poczytnym autorem aktualnie ważnych książek, a pewnie też, przez jakiś czas, skutecznym działaczem na rzecz pozytywnych zmian. Jego pierwsza wielka kampania była kampanią polityczną, a nie środowiskową, chociaż jest prawdą, że obecnie trudno to rozdzielić w dostatecznie czytelny sposób. Ochrona przyrody i środowiska jest aktualnie najbardziej politycznym nurtem z jakim mamy do czynienia, chociaż często jest ukryta w głębokim tle.

Podkreślane w „bio” Autora, prominentne stanowisko w trochę już legendarnym piśmie The Ecologist (które teraz kontynuowane jest w formie papierowej przez The Resurgence & Ecologist) nie jest nieprawdą, ale nie jest też całą prawdą. W opisie dostępnym w internecie (a więc nieco ogólnym ujęciu) historii The Ecologist – nie ma nazwiska Paul Kingsnorth, nie ma go też w opisach i życiorysie założyciela The Ecologist, naprawdę legendarnej i zasłużonej postaci – Edwarda Goldsmitha. Pismo zostało założone przez niego w 1969 roku, zaczęło się regularnie ukazywać od 1970 do roku 2009 (w tym roku zmarł Goldsmith), potem była kontynuacja internetowa i nowe, wspomniane już pismo. 

Kingsnorth pracował w The Ecologist (jak sam podaje) w latach od 1999 do 2001, czego można mu pozazdrościć, bo był wtedy jeszcze przed trzydziestką. Muszę się pochwalić, że zaraz po dwudziestce, jeszcze jako student, także przez niespełna trzy lata, byłem pracownikiem Ośrodka Rozpowszechniania Wydawnictw Naukowych Polskiej Akademii Nauk, a nigdy nie pomyślałem o tym, aby w swoim „bio” wpisywać tak wczesną współpracę** z PAN-em! Będę musiał to zmienić!

Jak już wspomniałem, The Ecologist założył Edward Goldsmith, a osobami, które nadawały mu rangę i rozgłos przez prawie czterdzieści lat, byli ludzie z pierwszej fali działaczy środowiskowych jaka powstała po ukazaniu się słynnej książki Rachel Carston – Silent Spring (pierwsze wydanie w 1962 roku!). Wymienia się przy tej okazji zazwyczaj – Roberta Allena, Jeana Liedoloffa i Petera Bunyarda. Goldmisth zajmował się cybernetycznym konceptem samoregulacji biosfery, Hipotezą Gai i radykalnym nurtem w rozumieniu świata, nazywanym „deep ecology”.

W 1980 roku, amerykańskie środowiska aktywistów środowiskowych, stworzyły (jako założyciel wymieniany jest Dave Foreman) ruch Earth First! który powoływał się na filozoficzne i etyczne podstawy deep ecology. Wydawał on znakomite pismo i działał radykalnie, a nawet na pograniczu prawa w obronie przyrody, zyskując popularność na całym świecie. 

Emisariusze tego ruchu, zaproszeni m. innymi przez dr Janusza Korbela do Polski, przekazali założenia ruchu i na ich bazie, w latach 80. ubiegłego wieku, powstała Pracownia na rzecz Wszystkich Istot, która po jakimś czasie, rozpadła się na dwa zarejestrowane sądowo ośrodki (na prawach stowarzyszenia). Jeden z tych ośrodków uległ samorozwiązaniu, a drugi w 2002 roku zarejestrował ponownie swoje istnienie jako stowarzyszenie o nieco innym statucie. Ponieważ byłem zaangażowany w ten ruch i jego formy organizacyjne do 2002 roku, to sam mógłbym zamieścić podobne zdjęcie z (domniemanej) akcji Earth First! Od Paula Kingsnortha spodziewałbym się na okładce (zresztą ta fotografia jest tylko w polskiej wersji książki) fotki legendarnego Dawida Goldsmitha. Byłbym Mu wdzięczny za taki gest, ale rozumiem, że musiałby taką fotografię mieć.

Zwierzenia, wyznania i inne formy dzielenia się osobistymi przemyśleniami, mogą zainteresować większą ilość ludzi, o ile czyni je znany (nam) człowiek. Niektóre wydawnictwa są skupione na ocenie czy autorzy są dostatecznie znani, bo to gwarantuje sprzedaż na przyzwoitym poziomie. W swej ojczyźnie (Wielka Brytania, a teraz Irlandia) Paul Kingsnorth ma na swym koncie kilka dobrze ocenianych książek, nagrody, wyróżnienia, a jak widzimy, jest też już tłumaczony na inne języki! Takie wyznania zainteresują wszystkich, którzy zmęczyli się już aktywistyczną walką, nie zdecydowali się na drogę zawodową w kierunku w jakim podążali jako młodzi działacze i szukają pożytecznego zajęcia, które nie całkiem pogrzebie młodzieńcze ideały. Czyż wielu z nas nie zna tej sytuacji, nazywanej w psychologii – dorastaniem?

Tytuł wersji polskiej zainteresuje natomiast wszystkich krytyków „ekologów” i da jeszcze więcej paliwa do walki z wszelkimi zielonymi ładami, pomysłami na organiczne, biodynamiczne lub permakulturowe rolnictwo. Jeżeli kierowca autobusu, którym regularnie podróżuję, zapamiętał z protestu rolników w Polsce i recytuje (z pamięci!) powalający argument przeciw potrzebie zmniejszania emisji dwutlenku węgla w postaci chytrego pytania: „a czy roślinom nie jest potrzebny dwutlenek węgla?”, to co zapamięta i zrozumie z tak spreparowanego tytułu? Spodziewam się, że tyle: „ekolodzy” zaczynają trzeźwieć, bo byli dotąd pijani i bredzili? 

Prowokacje i dziwaczne poczucie humoru wyprodukowane w kółkach wzajemnej adoracji, nie mają granic, ale nie wszystkich tak samo śmieszą. Aż mnożą mi się w wyobraźni, podobne tytuły na temat niektórych wydawnictw i wydawców.

Obywatele Wielkiej Brytanii mają niełatwe życie, o ile zechcą zostać kimś rozpoznawalnym, chociaż mają też wielkie ułatwienia. Jednym z nich jest, jako tako opanowany za młodu, ich własny język. Kapitał kulturowy zdobywać muszą bardzo wcześnie, bo szans jest wiele jak przystało na wąską grupę ludzi najbardziej uprzywilejowanych na świecie, ale trzeba je dobrze rozpoznać. Brytyjczyk broniący niepodległości Papui Nowej Gwinei (przed Indonezją rzecz jasna, a nie przed Królową Angielską) – czemu nie? Zanim się zostanie nagradzanym literatem trzeba się wysilić, zwiedzić świat, zaangażować się w coś pozytywnego, zbierać doświadczenia, spotykać się z ludźmi, chłonąć wszystko, co dotąd wymyślono, a potem zostać zawodowcem lub wybrać własną drogę kariery, opakowując wszystko w jakieś smakowite literacko dywagacje. Odniosłem wrażenie, że Kingsnorth był blisko profesjonalizmu, gdy nagle szlachetna wizja „radykalnego ekologa” zderzyła się z czymś, co Włodzimierz Lenin opisał w swym dziełku z 1920 roku – Dziecięca choroba „lewicowości” w komunizmie. Kingsnorth urodził się w kraju, gdzie dobrze pamiętano, że jeszcze wczoraj był on „imperium, nad którym słońce nigdy nie zachodzi”, a my, starsi czytelnicy jego Wyznań urodziliśmy się w kraju, gdzie studenci byli zmuszani do uczenia się o dziełach Lenina. Dlatego wcale mnie nie dziwi, że był rozczarowany tym, że już nie wystarczyło bronić przyrody dla niej samej (a tak stawia sprawę ekologia głęboka), a raczej chodzi o „zasoby”, „środowisko życia człowieka” i te wszystkie inne pomysły, które mówią, że: „nie wolno niszczyć przyrody, chyba, że się bardzo chce, to można”, a które w Polsce obrodziły owocami Polskiego Klubu Ekologicznego i pisma Aura, która z pierwotnych pozycji bliskich przyrodzie, przekształcała się szybko w jakiś quasi techniczny nurt bajający o tzw. „zrównoważonym rozwoju”, który polega na tej samej zasadzie, którą streściłem wyżej.